रुपन्देही, असार ३–
अत्यधिक गर्मीका कारण रुपन्देहीको जनजीवन प्रभावित भएको छ । विगत एक सातादेखि तापक्रम बढेपछि जनजीवन अस्तव्यस्त भएको हो । वायुमण्डलीय तापक्रममा वृद्धि भएसँगै सर्वसाधारण घरबाहिर निस्किन छाडेकाले बजारमा चहलपहल कम देखिएको छ । गर्मीका कारण अधिकांश शैक्षिक संस्था बन्द भएका छन् भने कर्र्मचारी र मजदुरसमेत प्रभावित भएका छन् ।मौसम पूर्वानुमान महाशाखाका अनुसार शनिबार भैरहवाको तापक्रम यो वर्षकै धेरै ४३.३ डिग्री मापन गरिएको थियो । आइतबार ४१.७ र सोमबार सोही हाराहारीमै तापक्रम रहेको मौसमविद् मञ्जु बासीले जानकारी दिइन् । पश्चिमी वायु नजिकिएका कारण तापक्रम केही घटेको उहाँको भनाइ छ । देशका केही भू–भागमा छिटपुट वर्षा भए पनि यस क्षेत्रमा बुधबारदेखि मात्रै वर्षाको सम्भावना रहेको मौसमविद् बासीले बताइन् ।गर्मी बढेपछि रुपन्देहीका स्थानीय तहका निजी तथा सामुदायिक विद्यालय बन्द छन् । सिद्धार्थनगर, तिलोत्तमा, सैनामैनालगायतका नगरपालिकाले सूचना जारी गरी एक साताका लागि विद्यालय बन्द भएको जानकारी गराएका हुन् । बुटवल उपमहानगरपालिकाभित्रका विद्यालय पनि चार दिनका लागि बन्द भएका छन् । उपसचिव मित्रमणि खनालले सूचना जारी गरी सोमबारदेखि चार दिनसम्मका लागि विद्यालय बन्द गरिएको जानकारी गराए । गर्मीले विद्यालयमा बालबालिका बेहोस हुन थालेपछि बन्द गर्ने निर्णय गरेको जनाइएको छ ।गर्मी बढेसँगै अस्पतालमा बिरामीको सङ्ख्या पनि बढेको छ । लुम्बिनी प्रादेशिक अस्पतालका सामाजिक एकाइ प्रमुख दयासागर पन्थीका अनुसार अस्पतालमा बिरामीको सङ्ख्या बढेको छ । भाइरल ज्वरो, झाडापखाला, रुघाखोकी, जलवियोजनलगायतका बिरामीको सङ्ख्या बढ्दै गएको उनले बताए । बुटवलका निजी अस्पतालमा समेत बिरामीको भीड छ । गर्मी बढी भएका कारण पानीको मात्रा कम हुने समस्या भएकाले सजग रहन अस्पतालले अनुरोध गरेको छ । शरीरमा घमौरा आउने तथा विभिन्न छालाजन्य रोग लाग्ने भएकाले सकेसम्म घरबाहिर ननिस्कन चिकित्सकले सुझाव दिएका छन् ।
खानेपानी समस्या
पाल्पाको रामपुरमा गर्मी बढेसँगै खानेपानीको समस्या देखिन थालेको छ । जमीनमुनि ट्युववेल गाडेर मोटर तथा चापाकलबाट पानी निकालेर प्रयोग गर्दै आएका नागरिक पानी सुक्न थालेपछि हैरान भएका छन् । रामपुर नगरपालिका–५ का मायादेवी खनालले जमीनमुनिको पानी मोटरबाट तानेर प्रयोग गर्दै आएकामा केही दिनदेखिको खडेरीले समस्यामा पारेको बताए उनले भने–“निर्माण भइरहेको नयाँ घरमा पटान गर्न समेत समस्या भएको छ, पुरानो ढुङ्गेधाराबाट बोकेर कति साध्य हुने हो र ?” दैनिकरूपमा शौचालयमा प्रयोग गर्न, कपडा धुन, तरकारीमा सिञ्चित गर्न, गाईभैँसीलाई खुवाउन पनि समस्या देखिएको छ । पानीको समस्या भएरै बजारबाट उन्नतजातका पानी कम लाग्ने धानको बीउ राखेका कृषकलाईसमेत साँझ बिहान सिञ्चित गर्नसमेत समस्या भएको बताएका छन् ।रामपुर नगरपालिका–५ कै इन्द्राकुमारी मल्लले पनि तीन परिवारले प्रयोग गर्दै आएको चापाकलबाट पानी निस्कन छाडेपछि विगत एक महिनादेखि पानीको समस्या भएको बताए । पानीका कारण धेरैजसो महिलालाई बढी समस्या भएको देखिन्छ । खानेपानीको समस्या भएपछि दैनिकरूपमा समयमै गर्ने कामधन्दा तथा कार्यालय पुग्ने समयमा समेत ढिलाइ हुने गरेको धेरैको गुनासो छ ।नगरपालिका क्षेत्रका विभिन्न खोला तथा खोल्सामा भएका मूल धारा पनि आकाशबाट पानी नपरेका कारण सानो भएका छन् । नगरपालिकाका विभिन्न स्थानमा भएका धेरैजसो ढुङ्गेधारामा बिहान र बेलुका अत्यधिक भीड लाग्ने गर्दछ । रामपुर क्षेत्रका केही भागमा रामपुर साना शहरी खानेपानी तथा सरसफाइ संस्थाले उपलब्ध गराएको पानीले भने राहत दिएको यस क्षेत्रका नागरिकको भनाइ छ ।रामपुर उपत्यकालाई खानेपानी उपलब्ध गराउने उद्देश्यले विसं २०६७ मा योजना बनाएर करीब तीन वर्षदेखि रामपुरका विभिन्न वडामा संस्थाले खानेपानी सुविधा पुर्याइएको छ । गर्मीमा अवस्था हेरेर बिहान तीन घण्टा तथा बेलुका तीन घण्टा गरी दैनिक छ घण्टा पानी वितरण गरिँदै आएको संस्थाका अध्यक्ष कमलराज भट्टराईले बताए ।उनका अनुसार नगरपालिकाका बेझाडमा चार÷चार लाख लिटरका दुई, आर्दशनगर डुम्रिगाउँमा दुई लाख लिटर तथा कार्कीडाँडामा डेढ लाख लिटरका ट्याङ्कीमा जम्मा गरेको पानी नगरपालिकाका करीब दुई हजार ७०० घरपरिवारलाई वितरण गरिएको छ । संस्थाले नगरपालिकाका वडा नं ४, ५, ६ र ७ का विभिन्न टोलमा खानेपानी सेवा दिएको छ । नगरपालिकाका बेझाड र किसानबारीमा पाँच बोरिङबाट पानी निकालिँदै आएको छ । संस्थाले उपलब्ध गराएको छोटो समय आउने पानीले यस क्षेत्रका नागरिकले प्यास मेटाएका छन् ।
बिरामीको संख्या बढ्यो
लमजुङमा दिनप्रतिदिन गर्मी बढेसँगै बिरामीको सङ्ख्यामा समेत वृद्धि भएको छ । जिल्लाकै सबैभन्दा ठूलो अपस्पताल बेँसीशहर नगरपालिका–८ स्थित लमजुङ जिल्ला सामुदायिक अस्पताललगायत विभिन्न स्वास्थ्य संस्थामा गर्मीका बिरामीको सङ्ख्या वृद्धि भएको हो । मौसम परिवर्तन भएसँगै विषेशगरी ज्वरो, टाइफाइड, वान्ता, झाडापखाला, निमोनियाका बिरामी अस्पतालमा आउने गरेको जिल्ला सामुदायिक अस्पताल लमजुङले जनाएको छ ।अस्पतालका अनुसार गर्मी शुरु भएपछि दैनिक ८०÷९० बिरामी आउने गरे पनि केही हप्ताबाट गर्मी बढी हुन थालेपछि दैनिक ३५० बढी बिरामी भएर अस्पताल आउने गरेका छन् । बिरामीको सङ्ख्या अझै बढ्नसक्ने सामुदायिक अस्पतालका चिकित्सकले बताएका छन् । गर्मीका कारणले नै दैनिक अस्पतालमै ३५ देखि ४० को हाराहारीमा भर्ना गराएर उपचार गर्नुपरेको जिल्ला सामुदायिक अस्पतालका प्रमुख युवराज देवकोटाले बताए । त्यस्तै ज्वरो, टाइफाइड, झाडापखालासँगै ग्यास्ट्रिकका बिरामी इमर्जेन्सीमा दैनिक ३० देखि ३५ सम्म आउने गरेको जिल्ला सामुदायिक अस्पतालका इमर्जेन्सी ओपिडी इन्चार्ज गणेश गुरुङले जानकारी दिए । गर्मी वृद्धि, धुँवाधुलो, दुषित हावापानी तथा प्रदूषणका कारण झाडापखाला, ज्वरोका बिरामीको सङ्ख्या दिनहुँ बढ्ने गरेको चिकित्सक बताउँछन् ।अस्पतालमा विशेषगरी बेँसीशहर, चिती, ढोडेनी, फलेनी, नाल्मा, घनपोखरा, खुदी गाउँशहर, बाझखेत, सुन्दरबजारलगायतका क्षेत्रबाट बिरामी पुग्ने गरेका छन् । अस्पताल पुग्ने बिरामीमध्ये महिला तथा बालबालिका बढी रहेको अस्पतालका प्रशासन तथा लेखा संयोजक हेमन्त श्रेष्ठले बताए । अस्पतालले अहिले तीन विशेषज्ञ चिकित्सक, पाँच मेडिकल अफिसरबाट बिहान ९ बजेदेखि ४ बजेसम्म बिरामीको स्वास्थ जाँच गराउँदै आएको छ ।त्यस्तै बेँसीशहर नगरपालिका–८ स्थित झिङ्गेखोलामा रहेको बेँसीशहर अस्पतालमा पनि पछिल्लो समय बिरामीको चाप बढेको छ । सो अस्पतालमा ज्वरो, झाडापखाला, टाइफाइडका बिरामी बढेको बेँसीशहर अस्पतालले जनाएको छ । दैनिक २० देखि ३० सम्म बिरामी आउने गरेको अस्पतालमा कार्यरत चिकित्सक बताउँछन् । यसबाहेक जिल्लामा सञ्चालित विभिन्न स्वास्थ्य संस्था र मेडिकलमा समेत गर्मीका बिरामीको सङ्ख्या वृद्वि भइरहेका छन् । गर्मीका बिरामी भएर अस्पताल पुग्नेमा बालबालिका र महिला बढी छन्
